Ewidencja księgowa sprzedaży wierzytelności

Bardzo często zdarza się, iż niektóre należności są bardzo trudne do wyegzekwowania. Zatem przedsiębiorstwa w sytuacji, gdy kontrahent nie zamierza uregulować przeterminowanej należności decyduje się na jej sprzedaż. Bowiem w niektórych przypadkach korzystniejsze będzie przeniesienie praw z tytułu wierzytelności, aniżeli prowadzenie długotrwałego procesu windykacji oraz skierowania sprawy do postępowania egzekucyjnego.  

Cesja wierzytelności 

Umowa cesji wierzytelności została uregulowana w art. 509 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, w myśl którego, wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki. Sprzedaż wierzytelności może nastąpić w dowolnej formie. Natomiast w sytuacji, gdy wierzytelność sporządzona jest na piśmie, to w myśl art. 511 kodeksu cywilnego jej zbycie powinno zostać również potwierdzone pismem.  

 

Skutki podatkowe VAT i CIT 

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 200Konto 200 - Rozrachunki z odbiorcami (Aktywne) 2004r. ustawy o podatku od towarów i usług (dalej: ustawa o VAT), opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Zaś  przez dostawę towarów należy rozumieć, na podstawie art. 7 ust. 1 ustawy o VAT, przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (...). W świetle postanowień art. 8 ust. 1 ww. ustawy, przez świadczenie usług rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również: 

• przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej; 

• zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji; 

• świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa. 

Z powyższych przepisów jednoznacznie wynika, iż każde odpłatne świadczenie, które polega na działaniu, zaniechaniu bądź tolerowaniu czy określonym zachowaniu mieści się w tak sformułowanej definicji usługi. Aby podatnik mógł uznać dane świadczenie za odpłatne, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą, zaś w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Oznacza to, że musi istnieć bezpośredni związek pomiędzy świadczoną usługa i przekazanym za nią wynagrodzeniem, a co za tym idzie bezpośrednia korzyść na rzecz świadczącego usługę. W ramach systemu podatku VAT czynnościami podlegającymi opodatkowaniu są transakcje między stronami, przewidujące zapłatę ceny lub inne wynagrodzenie. Zatem jeżeli czynność polega jedynie na świadczeniu jednej ze stron, bez bezpośredniego wynagrodzenia, nie ma podstawy opodatkowania, w związku z czym świadczenie takie nie podlega podatkowi VAT, co potwierdzają również organy skarbowe w wydawanych interpretacjach indywidualnych.  Należy mieć na uwadze fakt, iż wierzytelność nie jest towarem, ale jedynie prawem podmiotowym - uprawnieniem podmiotu do domagania się od dłużnika spełnienia określonego zobowiązania. Dla celów ustawy o VAT sprzedaż wierzytelności nie stanowi dostawy towaru.  

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej ustawa o CIT), kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ww. ustawy. Zatem aby określony wydatek mógł zostać zaliczony do kosztów uzyskania przychodu musi spełniać warunki: 

• musi być poniesiony w celu osiągnięcia przychodu lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodu, 

• nie może być wymieniony w art. 16 ww. ustawy, wśród wydatków nie stanowiących kosztów uzyskania przychodów, 

• musi być należycie udokumentowany. 

Stosownie do art. 16 ust. 1 pkt 39 ustawy o CIT, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów strat z odpłatnego zbycia wierzytelności, chyba że wierzytelność ta uprzednio na podstawie art. 12 ust. 3 została zarachowana jako przychód należny. 

Wobec tego, w świetle powyższych przepisów zaliczenie straty ze sprzedaży wierzytelności w ciężar kosztów uzyskania przychodów możliwe jest tylko wtedy, gdy: 

• wierzytelność była uprzednio zaliczona do przychodów należnych w prowadzonej działalności gospodarczej, 

• wierzytelność nie jest przedawniona, w świetle postanowień kodeksu cywilnego. 

Podsumowując, w przypadku zbycia wierzytelności własnej, zarachowanej uprzednio do przychodów należnych, stratą ze sprzedaży tych wierzytelności jest różnica między ceną określoną w zawartej umowie sprzedaży (ceną sprzedaży), a kwotą wierzytelności, obejmującą całą kwotę należności brutto wraz z należnym podatkiem od towarów i usług.  

 

Ewidencja księgowa sprzedaży wierzytelności 

Ewidencja księgowa należności może być uzależniona od tego, czy wcześniej został ujęty odpis aktualizujący jej wartość. Bowiem w myśl art. 35b ust. 1 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości ( dalej: uor), jednostki powinny dokonywać odpisu aktualizującego wartość posiadanych należności, uwzględniając stopień prawdopodobieństwa ich zapłaty.  

Przykład. W maju 2018 r. spółka A świadczyła usługę na rzecz spółki B na kwotę 36 900 zł (w tym VAT 6 900 zł). Termin płatności jest przeterminowany. W grudniu 2018 r. utworzony został odpis aktualizujący wierzytelność w 100% wartości należności. W czerwcu 2018 r. spółka A postanowiłasprzedać swoją wierzytelność spółce C. Na podstawie umowy sprzedaży wierzytelność została sprzedana za 32 000 zł.