|
Zakończenie roku obrotowego wiąże się z wieloma obowiązkami, które spoczywają na kierowniku jednostki. Podmioty gospodarcze, które kwalifikują się do jednostek małych lub mikro mają możliwość stosowania szeregu uproszczeń w rocznym sprawozdaniu finansowym. Uwagę należy zwrócić na to, iż ostatni rok był szczególny, co należy podkreślić również w sprawozdaniu za ostatni rok.
Definicje spółek mikro, małych i dużych
Ustawodawca w sposób bardzo szeroki definiuje kategorię podmiotów mikro. W rozumieniu art. 3 ust. 1a ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2021 r. poz. 217, dalej: uor) wśród jednostek mikro wymienione zostały m.in. spółki handlowe (osobowe i kapitałowe), spółki cywilne, inne osoby prawne, a także oddziały które w ostatnich dwóch latach nie przekroczyły co najmniej dwóch z następujących trzech wielkości:
- 1 500 000 zł – w przypadku sumy aktywów bilansu na koniec roku obrotowego,
- 3 000 000 zł – w przypadku przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy,
- 10 osób – w przypadku średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu na pełne etaty.
W myśl art. 3 ust. 1c pkt 1-2 uor Jednostkami małymi w rozumieniu ustawy są:
1) spółki, które w roku obrotowym, za który sporządzają sprawozdanie finansowe, oraz w roku poprzedzającym ten rok obrotowy, a w przypadku jednostek rozpoczynających działalność albo prowadzenie ksiąg rachunkowych w sposób określony ustawą - w roku obrotowym, w którym rozpoczęły działalność albo prowadzenie ksiąg rachunkowych w sposób określony ustawą, nie przekroczyły co najmniej dwóch z następujących trzech wielkości:
- 17.000.000 zł - w przypadku sumy aktywów bilansu na koniec roku obrotowego,
- 34.000.000 zł - w przypadku przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy,
- 50 osób - w przypadku średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu na pełne etaty,
Analogicznie, za spółki duże uważa się jednostki, które przekroczyły co najmniej dwie z trzech powyższych wielkości.
Uproszczenia dla jednostek małych i mikro
Niezbędnym warunkiem, które należy spełnić, by jednostka mogła skorzystać z uproszczeń przewidzianych dla jednostek mikro i małych jest konieczność podjęcia przez organ zatwierdzający decyzji o sporządzeniu sprawozdań finansowych z zastosowaniem określonych uproszczeń. Decyzja ta powinna zostać podjęta w formie uchwały. Termin jej podpisania nie został określony w przepisach prawa. Przyjmuje się, że powinna być ona zatwierdzona przed sporządzeniem rocznego sprawozdania finansowego.
W sytuacji, gdy organ zatwierdzający nie podejmie takiej decyzji, to jednostka mikro lub mała mimo, iż spełnia pozostałe warunki określone w ustawie, nie może skorzystać z przewidzianych uproszczeń i musi sporządzić sprawozdanie finansowe w pełnym zakresie.
Charakter uproszczeń, które może zastosowań jednostka mikro i mała opisany jest w ustawie o rachunkowości w art. 46 – 49 uor. Jednostki mikro sporządzają sprawozdanie finansowe zgodnie ze wzorem wykazanym w załączniku nr 4 do ustawy o rachunkowości, natomiast jednostki małe zgodnie z załącznikiem nr 5. Zakres uproszczeń odnosi się do formy bilansu, rachunku zysków i strat oraz zwolnienia ze sporządzania zestawienia zmian w kapitale (funduszu) własnym oraz rachunku przepływów pieniężnych oraz sporządzania sprawozdania z działalności, pod warunkiem, że w informacji dodatkowej przedstawi informacje dotyczące nabycia udziałów własnych, o których mowa w ust. 2 pkt 5.
Jednostki duże natomiast nie mogą korzystać z uproszczeń i mają obowiązek sporządzenia sprawozdania finansowego według załącznika nr 1 do ustawy o rachunkowości.
Terminy prac dotyczących rocznego sprawozdania finansowego jednostek
W poniższej tabeli został przedstawiony harmonogram prac dotyczących sporządzenia i złożenia rocznego sprawozdania finansowego:
|
Termin wykonania |
Podstawa prawna |
Opis wykonywanych czynności |
|
3 miesiące od dnia bilansowego |
art. 12 ust 2 uor |
Zamknięcie ksiąg rachunkowych |
|
3 miesiące od dnia bilansowego |
art. 45 ust. 1 i art. 52 ust. 1 i 2 uor |
Sporządzenie i podpisanie rocznego sprawozdania finansowego |
|
Do 6 miesięcy od dnia bilansowego |
art. 53 ust 1 uor |
Zatwierdzenie przez organ zatwierdzający rocznego sprawozdania finansowego |
|
W ciągu 15 dni od zatwierdzenia sprawozdania finansowego jednostki |
art. 12 ust. 4 uor |
Ostateczne zamknięcie ksiąg rachunkowych, polegające na nieodwracalnym wyłączeniu możliwości dokonywania zmian w księgach |
|
W ciągu 15 dni od zatwierdzenia sprawozdania finansowego |
art. 69 ust. 1 i 2 uor |
Jednostka ma obowiązek złożenia w KRS:
|
Wpływ pandemii na przygotowanie sprawozdania finansowego
Jedną z istotnych kwestii okresowego raportowania jednostki jest założenie kontynuacji działalności. W obecnej sytuacji panującej pandemii oraz nieprzewidywalności rozwoju sytuacji taka ocena może być znacznie trudniejsza. Ocena zdolności jednostki do kontynuowania działalności jest robiona na dzień publikacji sprawozdania. Przy ocenie nie da się przewidzieć przyszłości, ale dla uzyskania zasadnej pewności jest określenie kondycji finansowej jednostki na dany moment. Pomocna w tej sytuacji może być również analiza bieżącej i oczekiwanej rentowności. W sytuacji, gdy jednostka uzna, iż jest niepewna kontynuacji działalności, wówczas zobowiązana jest do ujawnienia stosownych informacji i komentarzy w sprawozdaniu finansowym. Należy mieć również na uwadze, że przy założeniu braku zdolności do kontynuacji działalności jednostka powinna sporządzając sprawozdanie zastosować inne reguły sprawozdawcze.
Zatem biorąc pod uwagę powyższe -kierownictwo danej jednostki powinno dokonać oceny, czy pandemia powoduje, że istnieją poważne wątpliwości co do zdolności jednostki do kontynuowania i czy założenie kontynuacji działalności jest nadal odpowiednie jako podstawa do sporządzenia sprawozdania finansowego jednostki.
Wynikiem tej oceny będzie skutkowało wprowadzeniem korekt do sprawozdania finansowego (w sytuacji braku kontynuacji działalności) lub wprowadzenie stosownych ujawnień w sprawozdaniu finansowym.
Zgodnie z literalnym brzmieniem art. 5 ust. 2 UoR – przyjęcie założenia kontynuacji działalności zakłada, że:
(...) jednostka będzie kontynuowała w dającej się przewidzieć przyszłości działalność w niezmniejszonym istotnie zakresie, bez postawienia jej w stan likwidacji lub upadłości, chyba że jest to niezgodne ze stanem faktycznym lub prawnym. Ustalając zdolność jednostki do kontynuowania działalności, kierownik jednostki uwzględnia wszystkie informacje dostępne na dzień sporządzenia sprawozdania finansowego , dotyczące dającej się przewidzieć przyszłości, obejmującej okres nie krótszy niż jeden rok od dnia bilansowego.
Nie ma wątpliwości co do tego, że wybuch pandemii jest informacją, która może wskazywać na znaczące pogorszenie warunków ekonomicznych dla niektórych jednostek i/lub wzrost niepewności w skali mikro i makro dla innych. Tym samym, zgodnie z zacytowanym art. 5 ust. 2 uor, kierownictwo powinno dokonać oceny, czy te zdarzenia lub warunki, indywidualnie lub łącznie, powodują, że istnieją poważne wątpliwości co do zdolności jednostki do kontynuowania i czy założenie kontynuacji działalności jest nadal odpowiednie jako podstawa do sporządzenia sprawozdania finansowego jednostki.
Mając na uwadze możliwy wpływ pandemii koronawirusa na sprawozdanie finansowe, można wyróżnić sytuację, w której epidemia powoduje brak możliwości kontynuacji działalności oraz założenie kontynuacji działalności z występującą niepewnością co do najbliższej przyszłości.
Sytuacja 1. Epidemia powoduje że jednostka nie będzie w 2021 r. kontynuowała działalności
W sytuacji, gdy założenie kontynuacji działalności przez jednostkę w dającej się przewidzieć przyszłości nie jest zasadne, należy zastosować art. 29 ustawy o rachunkowości. Zobowiązuje on jednostkę do:
- wyceny aktywów po cenach sprzedaży netto możliwych do uzyskania, nie wyższych od cen ich nabycia albo kosztów wytworzenia, pomniejszonych o dotychczasowe odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe, a także odpisy z tytułu trwałej utraty wartości,
- utworzenia rezerwy na przewidywane dodatkowe koszty i straty spowodowane zaniechaniem lub utratą zdolności do kontynuowania działalności.
Oznacza to, że jednostka będzie musiała dokonać zmian (korekt) w sporządzanym przez siebie sprawozdaniu finansowym.
Sytuacja 2. Jednostka będzie w 2021 r. kontynuowała, działalność ale występują okoliczności wskazujące na zagrożenie jej kontynuowania
Jeśli epidemia koronawirusa spowodowała niepewność co do możliwości kontynuowania działalności, wówczas wystarczy informację taką umieścić w dodatkowych wyjaśnieniach i objaśnieniach. Tam w ustępie 9 należy zawrzeć stwierdzenie, że taka niepewność występuje, opisać ją oraz wskazać, czy sprawozdanie finansowe zawiera korekty z tym związane. Informacja powinna zawierać również opis podejmowanych bądź planowanych przez jednostkę działań mających na celu eliminację niepewności. Należy też tu wskazać, że możliwa jest utrata wartości aktywów, potencjalne niedotrzymanie umów i inne związane z epidemią obciążenia jednostki.
Pod koniec 2019 r. po raz pierwszy pojawiły się wiadomości z Chin dotyczące COVID-19 (koronawirusa). W pierwszych miesiącach 2020 r. wirus rozprzestrzenił się na całym świecie, a jego negatywny wpływ objął wiele krajów. Chociaż w chwili publikacji niniejszego sprawozdania finansowego sytuacja ta wciąż się zmienia, wydaje się, że negatywny wpływ na handel światowy i na jednostkę może być poważniejszy niż pierwotnie oczekiwano. Kursy walut, z których korzysta jednostka, uległy osłabieniu, wartość akcji na rynkach spadła, a ceny towarów ulegają znacznej fluktuacji /są znacznie niższe. Kierownictwo uważa taką sytuację za zdarzenie nie powodujące korekt w sprawozdaniu finansowym za rok 2020, lecz za zdarzenie po dacie bilansu wymagające dodatkowych ujawnień. Ponieważ sytuacja wciąż się rozwija, kierownictwo jednostki uważa, że nie jest możliwe przedstawienie szacunków ilościowych potencjalnego wpływu obecnej sytuacji na jednostkę. Ewentualny wpływ zostanie uwzględniony w odpisach z tytułu utraty wartości aktywów i rezerwach na oczekiwane straty w 2021 r.
Podsumowanie
Sporządzając sprawozdanie finansowe za 2020 należy zwrócić szczególną uwagę na to, iż pandemia koronawirusa mogła mieć wpływ na działalność jednostki. Należy zatem zachować czujność przy dokonywaniu wyceny składników bilansu oraz sporządzaniu sprawozdań. Trzeba również pamiętać o ujęciu informacji o wpływie pandemii w informacji dodatkowej sprawozdania finansowego.
